Postfix - Virtual Domains

Z wiki linux-user
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
(Utworzył nową stronę „Category:Serwer == Postfix & Virtual Domains == W tym howto pokażę jak skonfigurować oprogramowanie serwera poczty '''Postfix''' do działania z takimi usłu...”)
 
 
Linia 3: Linia 3:
  
 
W tym howto pokażę jak skonfigurować oprogramowanie serwera poczty '''Postfix''' do działania z takimi usługami jak:
 
W tym howto pokażę jak skonfigurować oprogramowanie serwera poczty '''Postfix''' do działania z takimi usługami jak:
−
*virtual domains*virtual users  
+
*virtual domains
−
*dovecot*cyrus*mysql*postfix.admin
+
*virtual users  
 +
*dovecot
 +
*cyrus
 +
*mysql
 +
*postfix.admin
 +
 
 +
== Wstęp ==
 +
 
 +
W tym howto zostanie zaprezentowana metoda instalacji serwera pocztowego opartego o pakiety '''postfix''', '''dovecot''' i '''cyrus'''. Ponadto serwer pocztowy zostanie tak skonfigurowany, aby mógł obsługiwać '''virtualne domeny''' oraz '''virtualnych użytkowników''' zawartych w bazie danych [[MySQL|mysql]]. Wszystkie '''virtualne domeny''' oraz użytkownicy powinni być dodawani za pomocą interfejsu udostępnionego za pomocą pakietu '''postfix.admin'''
 +
Potrzebne pakiety (''wersje podaję informacyjnie na dzień w którym pisałem to hawto były to jedne z najnowszych wersji podanych pakietów''):
 +
 
 +
*CentOS 5.6
 +
*Apache 2.2.3
 +
*PHP 5.2
 +
*MySQL 5.0.77
 +
*Dovecot 1.0.7
 +
*phpMyAdmin 3.4.4
 +
*Postfix-2.3.3-2.3.centos.mysql_pgsql
 +
*Postfix Admin 2.3.3
 +
Powinieneś mieć uruchomionego '''apache''' będzie potrzebny, gdy zechcemy konfigurować nasz serwer z poziomu przeglądarki internetowej. Jak postawić serwer www opisałem na stronie [[apache]].
 +
 
 +
=== PHP ===
 +
 
 +
Instalujemy lub aktualizujemy '''php'''. Wersja najniższa, którą możemy zainstalować to '''php 5.2''', niższych nie obsługuje [[phpMyAdmin]] w wersji 3.4.4
 +
 
 +
rpm -Uvh http://repo.webtatic.com/yum/centos/5/latest.rpm
 +
 
 +
Teraz możemy zainstalować '''php''' używając '''repo webtatic'''
 +
 
 +
yum --enablerepo=webtatic install php php-mysql
 +
 
 +
lub dokonujemy aktualizacji
 +
 
 +
yum --enablerepo=webtatic update php  php-mysql
 +
 
 +
=== MySQL ===
 +
 
 +
Aby zainstalować bazę danych [[MySQL|mysql]] serwer jak i klienta myusimy wydać polecenie
 +
 
 +
yum --enablerepo=centosplus install mysql-server
 +
 
 +
Następnie wydajemy polecenie
 +
 
 +
/etc/init.d/mysqld start
 +
 
 +
I konfigurujemy bazę danych
 +
 
 +
/usr/bin/mysqladmin -u root password 'new-password'
 +
 
 +
Więcej na temat konfiguracji i instalacji bazy danych '''MySQL''' możesz przeczytać na stronie wiki [[MySQL]].
 +
 
 +
=== Postfix ===
 +
 
 +
Potrzebujemy zainstalować '''postfixa''' z obsługą '''mysqla''', dlatego instalujemy go w następujący sposób
 +
 
 +
yum --enablerepo=centosplus install postfix*mysql*
 +
 
 +
Po tej operacji polecenie
 +
 
 +
postconf -m | grep mysql
 +
 
 +
powinno nam zwrócić następujący komunikat
 +
 
 +
mysql
 +
 
 +
 +
=== Dodatkowe pakiety ===
 +
 
 +
Jako że '''postfix''' jest tylko '''mta''', potrzebujemy doinstalować kolejne pakiety
 +
 
 +
yum install dovecot cyrus-sasl cyrus-sasl-devel
 +
 
 +
 +
=== PhpMyAdmin ===
 +
 
 +
Opcjonalnie możemy zainstalować '''phpMyAdmina''' w celu ułatwienia sobie życia w późniejszym czasie ;-) jednak nie jest to wymagane.
 +
 
 +
Jeśli jednak zdecydujemy się to uczynić postępujemy zgodnie z poniższymi krokami
 +
 
 +
cd /var/www/html
 +
wget http://ignum.dl.sourceforge.net/project/phpmyadmin/phpMyAdmin/3.4.4/phpMyAdmin-3.4.4-all-languages.tar.gz
 +
tar xvf phpMyAdmin-3.4.4-all-languages.tar.gz
 +
mv phpMyAdmin-3.4.4-all-languages.tar.gz phpMyAdmin-3.4.4-all-languages
 +
mv phpMyAdmin-3.4.4-all-languages/ phpAdminek
 +
chown -R  apache:apache phpAdminek/
 +
cd phpAdminek
 +
vim config.sample.inc.php
 +
 
 +
i konfigurujemy wedle naszych potrzeb. Więcej o konfiguracji można przeczytać na stronie wiki [[PhpMyAdmin]]
 +
 
 +
następnie wydajemy polecenie
 +
 
 +
mv config.sample.inc.php config.inc.php
 +
 
 +
 
 +
== Konfiguracja hosta ==
 +
 
 +
Powinniśmy mieć jakąś nazwe '''hosta'''. Obecnie skonfigurowaną nazwę hosta możemy podejrzeć za pomocą komendy
 +
 
 +
hostname
 +
 
 +
Aby nadać inną nazwe hosta możemy wydać polecenie
 +
 
 +
hostname nowa.nazwa.hosta.pl
 +
 
 +
Jednak jest to metoda, która pozwala zmienić nazwę hosta tylko do '''ponownego uruchomienia serwera''' dlatego w celu stałego zapisania nowej nazwy hosta edytujemy plik ''/etc/sysconfig/network'' i zmieniamy w nim opcję '''HOSTNAME''' na taką, która nam odpowiada.
 +
 
 +
NETWORKING=yes
 +
NETWORKING_IPV6=no
 +
HOSTNAME=moja.domena.pl
 +
 
 +
Kolejnym plikiem do którego powinniśmy zajrzeć jest ''/etc/hosts'' i powinien on wyglądać mniej więcej tak
 +
 
 +
vim /etc/hosts
 +
127.0.0.1   moja.domena.pl localhost.localdomain localhost
 +
::1   localhost6.localdomain6 localhost6
 +
192.168.2.2      moja.domena.pl
 +
84.236.2.1      moja.domena.pl
 +
 
 +
 +
== Dodawanie bazy danych w mysql ==
 +
 
 +
Terazz stworzymy bazę danych na potrzeby pakietu '''Postfix.Admin'''.
 +
 
 +
mysql -u root -p
 +
mysql> CREATE DATABASE postfix;
 +
mysql> CREATE USER postfix@localhost IDENTIFIED BY 'your_password';
 +
mysql> GRANT ALL PRIVILEGES ON postfix.* TO postfix;
 +
 
 +
Dodajemy uprawnienia dla użytkownika '''dovecot''' (przyda się później)
 +
 
 +
mysql> grant SELECT ON postfix.*  to 'dovecot'@'localhost' IDENTIFIED by 'dovecot';
 +
mysql> grant SELECT, RELOAD, LOCK TABLES ON *.*  to 'backup'@'localhost' IDENTIFIED by 'dump';
 +
mysql> flush privileges;
 +
mysql> exit
 +
 
 +
== Dovecot ==
 +
 
 +
Konfiguracja pakietu '''Dovecot'''
 +
Tworzymy folder w którym będziemy przechowywać foldery użytkowników poczty, oczywiście może to być dowolna lokalizacja
 +
 
 +
mkdir -p /var/vmail
 +
chmod 770 /var/vmail
 +
 
 +
Tworzymy użytkownika '''vmail''' i nadajemy odpowiednie uprawnienia do katalogu ''/var/vmail''
 +
 
 +
useradd -r -u 101 -g mail -d /var/vmail -s /sbin/nologin -c "Virtual mailbox" vmail
 +
chown vmail.mail /var/vmail
 +
 
 +
 
 +
Edytujemy plik ''/etc/dovecot.conf'' tak aby wyglądał następująco
 +
 
 +
ssl_cert_file = /etc/pki/dovecot/certs/myserver.example.com.crt
 +
ssl_key_file = /etc/pki/dovecot/private/myserver.example.com.key
 +
ssl_ca_file = /etc/pki/dovecot/certs/ca-bundle.crt
 +
mail_location = maildir:/var/vmail/%d/%u
 +
first_valid_uid = 101
 +
last_valid_uid = 101
 +
maildir_copy_with_hardlinks = yes
 +
protocol imap {
 +
  mail_plugins = quota imap_quota
 +
  imap_client_workarounds = outlook-idle delay-newmail
 +
}
 +
  protocol pop3 {
 +
  mail_plugins = quota
 +
  pop3_client_workarounds = outlook-no-nuls oe-ns-eoh
 +
}
 +
protocol lda {
 +
  postmaster_address =
 +
  postmaster@example.com
 +
  mail_plugins = quota
 +
  log_path = /var/log/dovecot-deliver.log
 +
  info_log_path = /var/log/dovecot-deliver.log
 +
}
 +
auth default {
 +
# Having "login" also as a mechanism make sure outlook can use the auth smtpd as well
 +
# http://wiki.dovecot.org/Authentication/Mechanisms
 +
  mechanisms = plain login
 +
  passdb sql {
 +
  args = /etc/dovecot/sql.conf
 +
  }
 +
  userdb sql {
 +
  args = /etc/dovecot/sql.conf
 +
  }
 +
  userdb prefetch {
 +
  }
 +
  user = nobody
 +
  socket listen {
 +
  master {
 +
  path = /var/run/dovecot/auth-master
 +
  mode = 0660
 +
  user = vmail
 +
  group = mail
 +
  }
 +
  client {
 +
  path = /var/spool/postfix/private/auth
 +
  mode = 0660
 +
  user = postfix
 +
  group = mail
 +
  }
 +
  }
 +
}
 +
dict {
 +
}
 +
plugin {
 +
  quota = maildir:storage=10240:messages=1000
 +
  acl = vfile:/etc/dovecot/acls
 +
  trash = /etc/dovecot/trash.conf
 +
}
 +
 
 +
 
 +
 
 +
 
 +
Oczywiście w niektórych miejscach powinniśmy dostosować go do własnych potrzeb.
 +
 
 +
 
 +
Tworzymy certyfikaty dla dovecot
 +
Jak to zrobić opisane jest [http://linux-user.eu/wiki/index.php/Postfix#Certyfikaty_TLS postfix#TLS]
 +
 
 +
Przenosząc certyfikaty w odpowiednie miejsca
 +
 
 +
''ssl_cert_file = /etc/pki/dovecot/certs/myserver.example.com.crt''<br />
 +
''ssl_key_file = /etc/pki/dovecot/private/myserver.example.com.key''<br />
 +
''ssl_ca_file = /etc/pki/dovecot/certs/ca-bundle.crt''<br />
 +
 
 +
 
 +
Tworzymy plik ''/etc/dovecot/sql.conf'' i edytujemy go, aby wyglądał w następujący sposób:
 +
 
 +
driver = mysql
 +
default_pass_scheme = md5
 +
connect = host=localhost dbname=postfix user=dovecot password=dovecot
 +
user_query = SELECT concat('/var/vmail/', maildir) as home, concat('maildir:/var/vmail/', maildir) as mail, 101 AS uid, 12 AS gid,  /
 +
concat('maildir:storage=', quota) AS quota FROM mailbox WHERE username = '%u' AND active = '1'
 +
# fast but now so nice:-)
 +
#user_query = SELECT '/var/vmail/%d/%n' as home, 'maildir:/var/vmail/%d/%n' as mail, 101 AS uid, 12 AS gid,  /
 +
concat('dirsize:storage=', quota) AS quota FROM mailbox WHERE username = '%u' AND active = '1'
 +
# Just in case you are using postfix the delimiter char "+", the above query will probably fail for the username  /
 +
'%n' or '%u' and result in a "5.5.1 user unknown" error
 +
#in this case, you will probalby want to use a separate user and domain part, whilst searching only  /
 +
for the destination user part (user_query only):
 +
# SELECT ... WHERE username = substring_index('%n','+',1) AND userrealm = '%d'
 +
password_query = SELECT username as user, password, concat('/var/vmail/', maildir) as userdb_home,  /
 +
concat('maildir:/var/vmail/', maildir) as userdb_mail, 101 as userdb_uid, 12 as userdb_gid FROM mailbox  /
 +
WHERE username = '%u' AND active = '1'
 +
# fast but now so nice:-)
 +
#password_query = SELECT username as user, password, '/var/vmail/%d/%n' as userdb_home, /
 +
'maildir:/var/vmail/%d/%n' as userdb_mail, 101 as userdb_uid, 12 as userdb_gid FROM mailbox  /
 +
WHERE username = '%u' AND active = '1'
 +
 
 +
'''UWAGA!!''' linie ze znakiem ''/'' są przełamane jeśli będziesz robił kopiuj wklej pamiętaj o połączeniu tych lini
 +
 
 +
Jeśli zachodzi potrzeba to dostrajamy go do swoich potrzeb.
 +
 
 +
Kolejny plik który tworzymy to ''/etc/dovecot/trash.conf'' i dodajemy do niego
 +
 
 +
1 Spam
 +
2 Trash
 +
 
 +
== Edycja postfixa ==
 +
 
 +
 
 +
Dodajemy do pliku ''master.cf'' następujące linijki
 +
# Dovecot LDA
 +
dovecot  unix  -      n      n      -      -      pipe
 +
flags=DRhu user=vmail:mail argv=/usr/libexec/dovecot/deliver -d ${recipient}
 +
 
 +
Następnie zmieniamy plik ''main.cf'' tak aby wyglądał następująco:
 +
myhostname                      = my-domain.pl
 +
inet_interfaces                = all
 +
myorigin                        = $myhostname
 +
mynetworks                      = $config_directory/mynetworks
 +
mydestination                  = localhost.$mydomain, localhost, #$myhostname
 +
relay_domains                  = $mydestination
 +
# ---------------------- VIRTUAL DOMAINS START ----------------------
 +
virtual_mailbox_domains        = proxy:mysql:$config_directory/mysql_virtual_domains_maps.cf
 +
virtual_mailbox_base            = /var/vmail
 +
virtual_mailbox_maps            = proxy:mysql:$config_directory/mysql_virtual_mailbox_maps.cf
 +
#virtual_alias_maps              = proxy:mysql:$config_directory/mysql_virtual_alias_maps.cf
 +
alias_maps = hash:/etc/aliases
 +
virtual_mailbox_limit_maps      = proxy:mysql:/etc/postfix/mysql_virtual_mailbox_limit_maps.cf
 +
virtual_minimum_uid            = 101
 +
virtual_uid_maps                = static:101
 +
virtual_gid_maps                = static:12
 +
virtual_transport              = dovecot
 +
dovecot_destination_recipient_limit = 1
 +
# ---------------------- VIRTUAL DOMAINS KONIEC ----------------------
 +
# ---------------------- SASL START ----------------------
 +
smtpd_sasl_auth_enable          = yes
 +
#smtpd_sasl_local_domain        = $myhostname
 +
smtpd_sasl_exceptions_networks  = $mynetworks
 +
smtpd_sasl_security_options    = noanonymous
 +
broken_sasl_auth_clients        = yes
 +
smtpd_sasl_type                = dovecot
 +
smtpd_sasl_path                = private/auth
 +
# ---------------------- SASL KONIEC ----------------------
 +
# ---------------------- TLS START ------------------------
 +
smtp_tls_CAfile                = /etc/postfix/ssl/cacert.pem
 +
smtp_tls_cert_file              = /etc/postfix/ssl/smtpd.crt
 +
smtp_tls_key_file              = /etc/postfix/ssl/smtpd.key
 +
#Postfix 2.5 albo wyzszy musi uzywac:
 +
#smtp_tls_session_cache_database = btree:$data_directory/smtp_tls_session_cache
 +
smtp_tls_session_cache_database = btree:/var/spool/postfix/smtp_tls_session_cache
 +
smtp_tls_security_level = may
 +
smtpd_tls_CAfile                = /etc/postfix/ssl/cacert.pem
 +
smtpd_tls_cert_file            = /etc/postfix/ssl/smtpd.crt
 +
smtpd_tls_key_file              = /etc/postfix/ssl/smtpd.key
 +
#Postfix 2.5 albo wyzszy musi uzywac:
 +
#smtpd_tls_session_cache_database = btree:$data_directory/smtpd_tls_session_cache
 +
smtpd_tls_session_cache_database = btree:/var/spool/postfix/smtpd_tls_session_cache
 +
smtpd_tls_dh1024_param_file    = $config_directory/dh_1024.pem
 +
smtpd_tls_dh512_param_file      = $config_directory/dh_512.pem
 +
smtpd_tls_security_level        = may
 +
smtpd_tls_received_header      = yes
 +
smtpd_tls_ask_ccert            = yes
 +
smtpd_tls_loglevel              = 1
 +
tls_random_source              = dev:/dev/urandom
 +
# ---------------------- TLS KONIEC ----------------------
 +
smtpd_helo_required            = yes
 +
disable_vrfy_command            = yes
 +
non_fqdn_reject_code            = 450
 +
invalid_hostname_reject_code    = 450
 +
maps_rbl_reject_code            = 450
 +
#unverified_sender_reject_code  = 550
 +
#header_checks                  = pcre:$config_directory/header_checks
 +
#body_checks                    = pcre:$config_directory/body_checks
 +
#warning: the restrictions reject_unknown_(sender|recipient)_domain
 +
smtpd_recipient_restrictions = permit_sasl_authenticated, permit_mynetworks, reject_unauth_destination, reject_rbl_client,
 +
reject_non_fqdn_sender, reject_non_fqdn_recipient, reject_unlisted_recipient, reject_invalid_hostname
 +
local_transport                = virtual
 +
readme_directory = /usr/share/doc/postfix-2.3.3/README_FILES
 +
sample_directory = /usr/share/doc/postfix-2.3.3/samples
 +
sendmail_path = /usr/sbin/sendmail
 +
html_directory = no
 +
setgid_group = postdrop
 +
command_directory = /usr/sbin
 +
manpage_directory = /usr/share/man
 +
daemon_directory = /usr/libexec/postfix
 +
newaliases_path = /usr/bin/newaliases
 +
mailq_path = /usr/bin/mailq
 +
queue_directory = /var/spool/postfix
 +
mail_owner = postfix
 +
unknown_local_recipient_reject_code = 450
 +
alias_database =
 +
Tworzymy certyfikaty dla '''smtpd'''
 +
Czyli znane nam już komendy
 +
mkdir -P /etc/postfix/ssl
 +
cd /etc/postfix/ssl
 +
openssl genrsa -des3 -rand /etc/hosts -out smtpd.key 1024
 +
chmod 600 smtpd.key
 +
openssl req -new -key smtpd.key -out smtpd.csr
 +
openssl x509 -req -days 3650 -in smtpd.csr -signkey smtpd.key -out smtpd.crt
 +
openssl rsa -in smtpd.key -out smtpd.key.unencrypted
 +
mv -f smtpd.key.unencrypted smtpd.key
 +
openssl req -new -x509 -extensions v3_ca -keyout cakey.pem -out cacert.pem -days 365
 +
Tworzymy klucze ''dh'' używając biblioteki [[openssl]]
 +
cd /etc/postfix
 +
openssl dhparam -out dh_1024.pem 1024
 +
openssl dhparam -out dh_512.pem 512
 +
Następnie tworzymy pliki baz danych dla '''postfixa'''
 +
 
 +
Dodajemy kolejno pliki  ''/etc/postfix/mysql_virtual_alias_maps.cf'' :
 +
user                = postfix
 +
password        = postfix
 +
hosts              = localhost
 +
dbname          = postfix
 +
query              = SELECT goto FROM alias WHERE address='%s' AND active = '1'
 +
''/etc/postfix/mysql_virtual_domains_maps.cf'':
 +
 
 +
user              = postfix
 +
password      = postfix
 +
hosts            = localhost
 +
dbname        = postfix
 +
#query          = SELECT domain FROM domain WHERE domain='%s'
 +
#optional query to use when relaying for backup MX
 +
query            = SELECT domain FROM domain WHERE domain='%s' AND backupmx = '0' AND active = '1'''/etc/postfix/mysql_relay_domains_maps.cf'':
 +
user                = postfix
 +
password        = postfix
 +
hosts              = localhost
 +
dbname          = postfix
 +
query              = SELECT domain FROM domain WHERE domain='%s' and backupmx = '1'
 +
''/etc/postfix/mysql_virtual_mailbox_limit_maps.cf'':
 +
user                = postfix
 +
password        = postfix
 +
hosts              = localhost
 +
dbname          = postfix
 +
query              = SELECT quota FROM mailbox WHERE username='%s' AND active = '1'
 +
''/etc/postfix/mysql_virtual_mailbox_maps.cf'':
 +
user                = postfix
 +
password        = postfix
 +
hosts              = localhost
 +
dbname          = postfix
 +
query              = SELECT CONCAT(domain,'/',maildir) FROM mailbox WHERE username='%s' AND active = '1'
 +
Pamiętaj, aby zmienić liniki z hasłem, użytkownikiem lub z nazwą bazy danych jeśli masz inaczej.
 +
Teraz edytujemy plik ''/etc/postfix/mynetworks'' i dodajemy do niego odpowiednie opcje
 +
192.168.2.0/24 moja.domena.pl
 +
127.0.0.0/8
 +
 
 +
Oczywiście w pliku powyżej musisz podać swoje dane
 +
 
 +
 
 +
== Konfiguracja Postfix.Admin ==
 +
 
 +
Przechodzimy do katalogu głównego naszego serwera www i ściągamy pakiet '''postfix.admin''' na dzień dzisiejszy najnowszą wersją jest '''2.3.3'''
 +
 
 +
cd /var/www/html
 +
wget  http://sourceforge.net/projects/postfixadmin/files/postfixadmin/postfixadmin-2.3.3/postfixadmin-2.3.3.tar.gz/download
 +
tar xvf postfixadmin-2.3.3.tar.gz
 +
mv postfixadmin-2.3.3 postfixadmin
 +
chown -R apache:apache postfixadmin
 +
cd postfixadmin
 +
vim config.sample.inc.php
 +
 
 +
Dostosowywujemy plik konfiguracyjny do naszych potrzeb, głównie chodzi o opcje związane z bazą danych i zmiane linijki
 +
 
 +
$CONF['configured'] = false;
 +
 
 +
na
 +
 
 +
$CONF['configured'] = true;
 +
 
 +
Poza tym opcje związane z połączeniem się do bazy danych
 +
 
 +
$CONF['database_type'] = 'mysql';
 +
$CONF['database_host'] = 'localhost';
 +
$CONF['database_user'] = 'postfixadmin';
 +
$CONF['database_password'] = 'postfixadmin';
 +
$CONF['database_name'] = 'postfix';
 +
 
 +
Warto też edytować i przystosować do swoich potrzeb opcję
 +
 
 +
$CONF['postfix_admin_url'] = 'http://moja.domena.pl/postfixadmin';
 +
 
 +
Po skończeniu i zapisaniu zmian zmieniamy nazwę pliku konfiguracyjnego
 +
 
 +
mv config.sample.inc.php  config.inc.php
 +
 
 +
Wchodzimy do przegladarki i wpisujemy adres http://moja.domena.pl/postfixadmin/setup.php i postępujemy zgodnie z instrukcjami.
 +
 
 +
Na koniec, aby się zalogować do panelu administracyjnego wchodzimy na adres  http://moja.domena.pl/postfixadmin/
 +
 
 +
Pamiętajmy również o poprawnym skonfigurowaniu oprogramowania www do odbierania poczty np [[squirrelmail|squirrelmaila]] lub [[RoundCube|roundcube]]
 +
 
 +
Powyższą instalację możemy również wzbogacić o opcje typu filtrowanie treści czy doinstalowanie antywirusa i programu antyspamowego wszystkie te informacje zawarte są [[Postfix|tutaj]].
 +
 
 +
<br /><google1 style="4"></google1>

Aktualna wersja na dzień 15:19, 23 kwi 2012

Źródło „http://wiki.linux-user.eu/index.php?title=Postfix_-_Virtual_Domains&oldid=494”
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia


Sponsor serwisu

Firma informatyczna ITProjek Bydgoszcz usługi informacztyczne, serwery, linux, windows, strony www, hosting, sieci komputerowe, system archiwizacji danych