Tekst źródłowy strony GUI

[[Category:Linux dla początkujących]]
== GUI ==


Na początku jedynym interfejsem w systemie '''UNIX''' był terminal znakowy. Logowano się i wykonywano całą pracę w jednej sesji terminala, działającego w trybie znakowym. Jeżeli ktoś miał szczęście, mógł trafić na terminal z inteligentnym kursorem, który można było przemieszczać po całym ekranie, co pozwalało na pełnoekranową edycję textu czy debugowanie. Zwykle jednak był to terminal wierszowy, w którym wpisywało się wiersz tekstu i w odpowiedzi dostawało się jeden lub więcej wierszy. <br />

Wraz z rozwojem systemów komputerowych pojawiły się urządzenia graficzne mogące sterować każdym dowolnym fragmentem ekranu, a nie tylko wyświetlać konkretny znak w określonym miejscu. Umożliwiło to tworzenie bardziej wyrafinowanych interfejsów użytkownika. I wtedy właśnie narodził się graficzny interfejs użytkownika '''GUI'''.<br />

Pierwszym komputerem wyposażonym w GUI był Xerox STAR. Przeznaczony do przetwarzania textu, komputer ten był pierwszym, w którym dokumentowi odpowiadała ikona przedstawiająca kartke papieru z zagiętym rogiem. Xerox STAR na pulpicie posiadał ikony reprezentujące katalogi, dokumenty i drukarki, a nie interfejs sterowany wierszem poleceń.<br />
Dzięki możliwości kliknięcia obrazka w celu edycji dokumentu oraz przeciągnięcia go na ikone drukarki, aby go wydrukować nie trzeba było już pamiętać poleceń służących do tego, co było rewolucją. Część inżynierów z firmy Xerox przeniosła się do Apple Computer i pracowała nad Apple Lisa, co doprowadziło do powstania komputera ''Macintosh''.<br />

Producenci systemu Unix kilka razy dostarczali graficzny interfejs do swojego systemu. W zwykłych systemach okien aplikacja może wyświetlać informacje na ekranie komputera, na którym została uruchomiona.<br />

W 1984 Massachusetts Institute of Technology utworzył X Window System . Studenci tej uczelni docenili użyteczność systemów okien, ale nie byli zadowoleni z tych, które były wówczas dostępne dla systemu UNIX.  Dlatego zdecydowali się na krok, który można porównać do ruchu BSD w Berkley, i postanowili stworzyć własny system okien. Digital Equipment wspomogła początkowo projekt Athena, w którym X ma swoje korzenie.<br />

Rewolucyjnym pomysłem w '''X Window''', któremu nowoczesne systemy komputerowe muszą jeszcze dorównać, jest rozróżnienie pomiędzy funkcjami klienta i serwera w procesie rysowania obrazu na ekranie komputera. W przeciwieństwie do innych systemów okien X jest definiowany przez protokół sieciowy, który zastepuje tradycyjne wywoływanie procedur. Aplikacja w X Window zamiast, jak to było w poprzednich systemach okien, rysował obraz bezpośrednio na 
ekranie, rozdziela te dwie funkcje. Serwer X Window zajmuje się zarządzaniem i rysowaniem zawartości mapy bitowej obrazu oraz komunikacją z klientami wysyłającymi zadanie rysowania. Klient X nie rysuje bezpośrednio na ekranie, ale komunikuje się z serverem X uruchomionym na komputerze, na którym będzie rysowana grafika. Pozwalając na komunikację między dwoma procesami na tej samej maszynie lub przez połączenie sieciowe, otrzymujemy możliwość rysowania grafiki na innym ekranie .<br />

'''System X Window''' określony jest często jako X lub X11, co nawiązuje do numeru najnowszej wersji. Najnowsze informacje na temat X Window System znajdziesz na stronie internetowej fundacji X.Org, pod adresem http://www.x.org

== Server X ==
Server X zostaje uruchomiony i przyjmuje sterowanie mapą bitową obrazu w systemie komputerowym. Może to mieć miejsce automatycznie, zanim użytkownik się zaloguje, albo w zależności od konfiguracji systemu po wydaniu określonego polecenia. Przeważnie, gdy uruchiomiony jest server X, równocześnie uruchamiany jest jeden lub więcej klientów X. Klienty X to programy, które komunikują się z jednym lub większa liczbą serverów X w celu umożliwienia komunikacji z użytkownikiem. Aby użytkownik miał dostęp do systemu , muszą zostać uruchomione jeszcze inne programy. Jak przekonamy się w dalszej części, w systemie Linux wraz z serverem X uruchomione są jeszcze menadżer okien oraz narzędzia pulpitu.<br />

W systemach, w których server X nie jest uruchamiany podczas startu systemu, możesz go uruchomić po zalogowaniu się, używając polecenia
 startx 
Polecenie to moźesz wpisywać samodzielnie bądź dodać do swojego skryptu ''.login'' lub ''.profile'', co spowoduje uruchomienie servera X zaraz po tym, jak się zalogujesz. Większość programów instalacyjnych systemu Linux konfiguruje system tak, aby '''server X''' był uruchamiany automatycznie podczas startu systemu. W takim przypadku uruchomiony zostaje graficzny menadżer logowania, za pomocą którego użytkownik może uzyskać dostęp do systemu.

== Bezpieczeństwo i uwierzytelnianie ==

Jak możesz się domyślać, możliwość pisania na ekranie każdego komputera podłączonego do sieci może prowadzić do problemów z bezpieczeństwem. Dzieje się tak nie tylko dlatego, że pisanie na czyimś ekranie, gdy dana osoba sobie tego nie życzy, jest denerwujące, ale przede wszystkim dlatego, że system weścia-wyjścia serwera X jest dokładnie tym, czym jest - systemem wejścia-wyjścia. Prawo zapisu do serwera X umożliwia również przesłanie do niego zapytania, dzięki czemu można otrzymać kopie aktualnie wyświetlanego obrazu czy nawet informacje o naciśniętym klawiszu na klawiaturze.<br />

Z tego powodu do systemu '''X Window''' wbudowano szereg zabezpieczeń. Nie są one bardzo wyszukane, ale są wystarczająco silne, aby jakaś wścibska osoba nie uzyskała nieautoryzowanego dostępu.<br />

Domyślnie server X pozwala na komunikację jedynie klientom uruchomionym na tym samym komputerze co on. Server X nie akceptuje połączeń od"obcych" klintów. Takie ustawienia powodują, źe praca z domyślnie skonfigurowanym serverem X bardzo przypomina prace z tradycyjnym systemem okien, w którym na ekranie wyświetlać mogą jedynie aplikacje uruchomione na tym komputerze. Aby wykorzystać obsługę sieci oferowaną przez X Window System, należy zezwolić na dostęp z zewnątrz.<br />

Polecenie xhost umoźliwia zezwolenie klientom X uruchomionym w zdalnych systemach na wyświetlenie w Twoim lokalnym systemie.
Na przykład wydanie polecenia:
 $ xhost +bluenotepozwoli 
klientom uruchomionym na komputerze o nazwie bluenote pisać na ekranie systemu, w którym został uruchomiony xhost. Później, jeżeli zajdzie taka potrzeba, moąna cofnąć te uprawnienia, wydając polecenie:
 $ xhost -bluenote
W bezpiecznym środowisku, kiedy nie musisz obawiać się innych systemów, które mogły by wyświetlać coś na Twoim ekranie, możesz na to zezwolić wszystkim klientom X, wydając polecenie:
 $ xhost +
Możesz również odebrać te uprawnienia, wpisując:
 $ xhost -

<br /><google1 style="4"></google1>